ՄԱԲՀ

Մանդատը

ՄԱԲՀ-ն` ՄԱԿ-ի Բնակչության հիմնադրամը, միջազգային զարգացման գործակալություն է, որի առաքելությունն այնպիսի աշխարհի կառուցումն է, որտեղ յուրաքանչյուր հղիություն ցանկալի է, յուրաքանչյուր ծնունդ՝ անվտանգ, և յուրաքանչյուր երիտասարդ մարդու ներուժ՝ իրացված:

ՄԱԲՀ-ն ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի օժանդակ մարմին է։ Այն իր աշխատանքները մեկնարկել է 1969 թ.-ին: Ներկայում, Նյու Յորքում գտնվող իր կենտրոնակայանից և 129 գրասենյակ ներառող համաշխարհային ցանցից, ՄԱԲՀ-ն աջակցում է 155 երկրի, տարածքի ու շրջանի զարգացման առաջնահերթություններին: ՄԱԲՀ-ն հանդիսանում է զարգացող երկրներին բնակչության հարցերով ցուցաբերվող օգնության աշխարհի ամենախոշոր բազմակողմ աղբյուրը: Դոնոր երկրներից զարգացող երկրներին այդ նպատակով հատկացվող ամբողջ օգնության մոտ մեկ քառորդը տեղ է հասցվում ՄԱԲՀ-ի միջոցով: ՄԱԲՀ-ն նաև տվյալների հավաքագրման և բնակչության վերլուծության գծով առաջատար գործակալություն է:

Բնակչության և զարգացման միջազգային համաժողովի (ԲԶՄՀ) (Կահիրե, 1994 թ.) շրջանակներում 179 երկրների կառավարությունների կողմից ընդունված «Գործողությունների ծրագիրը», ԲԶՄՀ վերանայման արդյունքում ավելացված կետերի հետ միասին, օգնում են գնահատել ՄԱԿ-ի անդամ բոլոր 192 երկրների համաձայնությանն արժանացած Հազարամյակի զարգացման ութ նպատակների իրագործումը: ՄԱԲՀ-ն ուղղակիորեն առնչվում է Հազարամյակի զարգացման հինգ նպատակների` հատկապես նպատակ 5-ի (մայրական առողջության բարելավում) և նպատակ 3-ի (օժանդակություն գենդերային հավասարությանը և կանանց լիազորությունների ընդլայնում) իրականացմանը` միևնույն ժամանակ անուղղակիորեն աջակցելով երկրներին բոլոր ութ նպատակներին հասնելու գործում: Զարգացման այս երկու միմյանց ամրացնող հենակետերն են ուղղորդում ՄԱԲՀ-ին` մարդկանց կյանքը բարելավելու, վերարտադրողական առողջությանն ու իրավունքներին սատար կանգնելու և գենդերային հավասարությունը տարածելու գործում:

ՄԱԲՀ նպատակները՝ հասնել սեռական և վերարտադրողական առողջության (այդ թվում` ընտանիքի պլանավորման) համընդհանուր հասանելիության, առաջ մղել վերարտադրողական իրավունքները, կրճատել մայրական մահացությունը և արագացնել առաջընթացը ԲԶՄՀ օրակարգի և Հազարամյակի զարգացման նպատակ 5-ի առումով, անքակտելիորեն շաղկապված են: ՄԱԲՀ-ն անդրադառնում է նաև երիտասարդության և կանանց կյանքի բարելավմանը՝ առաջ մղելով մարդու իրավունքները և գենդերային հավասարությունն ու նպաստելով բնակչության դինամիկայի ըմբռնմանը: Բնակչության դինամիկան, այդ թվում՝ աճի տեմպը, տարիքային կառուցվածքը, ծնելիությունը, մահացությունը և միգրացիան, ազդեցություն ունեն մարդկային, սոցիալական և տնտեսական առաջընթացի բոլոր առումների վրա: Իսկ սեռական և վերարտադրողական առողջությունն ու կանանց հզորացումը թե՛ ազդում, թե՛ ներազդվում են բնակչության միտումներից:

ՄԱԲՀ-ն Հայաստանում

ՄԱԲՀ-ն Հայաստանում իր աշխատանքները սկսել է 1999 թ.-ին` աջակցությունը կենտրոնացնելով հետևյալ երեք ոլորտներում. վերարտադրողական առողջություն և իրավունքներ, բնակչության և զարգացման ռազմավարություններ ու գենդերային հավասարություն: ՄԱԲՀ-ն հատկապես մեծ տեղ է հատկացնում երիտասարդների վերարտադրողական առողջության խնդիրներին՝ այդ ուղղությամբ աշխատելով Հայաստանի երիտասարդ հավասարակից ուսուցանողների (Y-PEER) ցանցի օգնությամբ: ՄԱԲՀ-ի հիմնական գործընկերներն են ՀՀ կառավարության նախարարությունները, Ազգային ժողովը, Ազգային վիճակագրական ծառայությունը, բժշկական և կրթական հաստատությունները, հավատքահեն և քաղաքացիական հասարակության (այդ թվում՝ մշակութային և երիտասարդական)  կազմակերպությունները և դոնոր համայնքը` ներառյալ ՄԱԿ-ի այլ գործակալությունները, ԱՄՆ ՄԶԳ-ն, ԵԱՀԿ-ն, Բրիտանական խորհուրդը, «Ուորլդ Վիժըն» կազմակերպությունը և այլք:

Հայաստանում ՄԱԲՀ-ի հիմնական ձեռքբերումները ներառում են.

• երկրում «Շրջիկ գինեկոլոգիական ծառայության» և «Շտապ մանկաբարձական օգնության համակարգի» ստեղծումը դժվար հասանելի և աղքատ շրջանների համար, ինչն իր ներդրումն է բերել մայրական մահացության ցուցանիշի կրճատմանը` 100,000 կենդանի ծնունդներին բաժին ընկնող 43,2-ից (1999-2001) մինչև 15,7-ի (2009-2011):
• ընտանիքի պլանավորման 75 կետերի ստեղծումը, որոնք տրամադրում են բժշկական խորհրդատվություն և անվճար ժամանակակից հակաբեղմնավորիչներ, ինչը նպաստեց.
• բեղմնականխման ժամանակակից միջոցների գործածության ցուցանիշի աճին՝ 1%-ից (1994 թ.) մինչև 27% (2010 թ.).
• հղիության արհեստական ընդհատման ցուցանիշի նվազմանը՝ 15-ից 44 տարեկան 1000 կնոջը բաժին ընկնող 81-ից (2000 թ.) մինչև 28 (2010 թ.):
  • ՀՀ ժողովրդագրական քաղաքականության ռազմավարության և համապատասխան գործողությունների ծրագրի (2009-2035 թթ.) ընդունումը.
  • Ժողովրդագրության դասընթացի ներառումը Երևանի պետական համալսարանի մագիստրոսների համար նախատեսված կրթական ծրագրում.
  • 2010 թ. փորձնական մարդահամարի և 2011 թ. հիմնական մարդահամարի անցկացումը.
  • ծերացման հիմնախնդիրների լուծման և տարեցների սոցիալական պաշտպանության ռազմավարության և գործողությունների ծրագրի ընդունումը և վավերացումը.
  • առողջ ապրելակերպի և առողջապահական (ներառյալ վերարտադրողական առողջությունը) հարցերով կրթության ընդգրկումը միջնակարգ կրթական հաստատությունների (դպրոցների 8-ից 9-րդ և 10-ից 11-րդ դասարաններ) կրթական ծրագրերում.
  • «Վերարտադրողական առողջության և վերարտադրողական իրավունքների մասին» ՀՀ օրենքի և Վերարտադրողական առողջության բարելավման Ազգային ռազմավարության ծրագրի և գործունեության ժամանակացույցի (2007-2015) մշակումը և ընդունումը.
  • վերարտադրողական առողջության և գենդերի ներառումը զինված ուժերի վերապատրաստման պարտադիր ծրագրում.
  • վերարտադրողական առողջության դասընթացների ընդգրկումը Երևանի պետական բժշկական համալսարանի կրթական ծրագրում
  • ՀՀ գենդերային քաղաքականության 2011-2015 թվականների ռազմավարական ծրագրի և ընդդեմ գենդերային բռնության ազգային ծրագրի ընդունումը:

2010-2015 թթ.-ին նախատեսվող արդյունքները

2010-2015 թթ. ընթացքում, հիմնվելով Հայաստանի համար 2009 թ.-ին հաստատված նոր ծրագրային շրջափուլի վրա, ՄԱԲՀ-ն կաշխատի ապահովել հետևյալ հիմնական արդյունքները.

• Վերարտադրողական առողջության և իրավունքների ոլորտում.

–      ընդունված քաղաքականություններ և օրենսդրություն՝ ուղղված խոցելի խմբերի համար վերարտադրողական առողջության բարձրորակ ծառայությունների և պարագաների հասանելիության մեծացմանը.

–      բուժծառայություններ մատուցողների հզորացված կարողություններ՝ մատուցելու սեռական և վերարտադրողական առողջության ու ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ի կանխարգելման բարձրորակ ծառայություններ.

–      կանանց, երիտասարդության և դեռահասների շրջանում վերարտադրողական առողջության  և ընտանիքի պլանավորման ծառայությունների վերաբերյալ աճած տեղեկացվածություն և դրանց հանդեպ մեծացած պահանջարկ: 

• Բնակչության և զարգացման ոլորտում.

–      սեռատարիքային տարբերակմամբ սոցիալ-տնտեսական տվյալների հավաքագրման, վերլուծության և կառավարման համար հզորացված ազգային կարողություններ.

–      պետական կառույցների հզորացված կարողություններ սոցիալական քաղաքականություններ և ծրագրեր մշակելու և իրականացնելու համար:

• Գենդերային հավասարության ոլորտում.

–      ազգային և տեղական մակարդակներում կառույցների հզորացված կարողություններ՝ գենդերային հավասարության, կանանց հզորացման, ինչպես նաև գենդերային բռնության դեմ պայքարի համար.

–      բնակչության ավելացած իրազեկություն և գիտելիքներ գենդերային հարցերի, գենդերային բռնության, սեռական և վերարտադրողական իրավունքների մասին:

 
ՀԱՍՑԵ`

ՄԱԿ-ի Բնակչության հիմնադրամ
ՄԱԿ-ի գրասենյակ
Պետրոս Ադամյան փ. 14,
Երևան 0010, Հայաստան
Հեռ.` (374 10) 54 34 16,
(374 91) 54 34 17
Ֆաքս` (374 10) 54 38 11
Էլ-փոստ: manukyan@unfpa.org
URL:       http://www.unfpa.org
               http://www.un.am